Σύμφωνα με την παρ. 1 περ. α’ του άρθρου 67 του Ν. 4174/2013 ΚΦΔ (Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας) στα νομικά πρόσωπα, ως αυτουργοί των εγκλημάτων φοροδιαφυγής θεωρούνται, εφόσον με οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη συντέλεσαν στην τέλεσή τους, στις ημεδαπές ανώνυμες εταιρίες, οι πρόεδροι των Δ.Σ., οι διευθύνοντες, εντεταλμένοι ή συμπράττοντες σύμβουλοι, οι διοικητές, οι γενικοί διευθυντές ή διευθυντές, ως και εν γένει κάθε πρόσωπο εντεταλμένο είτε άμεσα από το νόμο είτε από ιδιωτική βούληση είτε με δικαστική απόφαση στη διοίκηση ή διαχείριση ή εκπροσώπηση αυτών. Αν ελλείπουν όλα τα παραπάνω πρόσωπα, ως αυτουργοί θεωρούνται τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των εταιριών αυτών, εφόσον ασκούν πράγματι προσωρινά ή διαρκώς ένα από τα καθήκοντα που αναφέρονται πιο πάνω, ενώ στην παρ. 4 του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι «Αυτουργοί ή συμμέτοχοι των ανωτέρω εγκλημάτων θεωρούνται σε κάθε περίπτωση και όσοι ασκούν εν τοις πράγμασι τις εξουσίες και αρμοδιότητες που αντιστοιχούν στις ιδιότητες και θέσεις της παραγράφου 1».
Η απόφαση 1015/2019 κατά καταδικαστικής απόφασης για το αδίκημα της μη καταβολής ΦΠΑ κατά συναυτουργία και κατ’ εξακολούθηση έκρινε ορθά, αναφορικά με την ποινική ευθύνη α) του Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της ΑΕ και β) του νομίμου εκπροσώπου - Αντιπροέδρου και Αναπληρωτή Διευθύνοντος Συμβούλου της ΑΕ. Η αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση κρίθηκε πλήρως αιτιολογημένη ως προς τον πρώτο κατηγορούμενο Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΑΕ. Ωστόσο, ως προς τον έτερο κατηγορούμενο δεν αιτιολογείται η ιδιότητά του και ειδικότερα αν αναπλήρωνε λόγω κωλύματος τον Πρόεδρο του ΔΣ στην άσκηση των καθηκόντων του και γιατί εκπροσωπούσε αυτός την υπόχρεη προς εκπλήρωση της φορολογικής υποχρεώσεως ανώνυμη εταιρεία αντί του κατά το νόμο προβλεπόμενου ΔΣ , καθώς και αν κατά το ίδιο χρονικό διάστημα ασκούσε πραγματικά συγκεκριμένα καθήκοντα.
Ειδικότερα, σύμφωνα και με την προϊσχύουσα του άρθρου 67 του ΚΦΔ, όμοια διάταξη, στην παρ.1 του άρθρου 20 του ίδιου ως άνω ν.2523/1997 οριζόταν επίσης ότι: «1. Στα νομικά πρόσωπα ως αυτουργοί του αδικήματος της φοροδιαφυγής θεωρούνται: α) Στις ημεδαπές ανώνυμες εταιρίες, οι πρόεδροι των Δ.Σ., οι διευθύνοντες ή εντεταλμένοι ή συμπράττοντες σύμβουλοι, οι διοικητές, οι γενικοί διευθυντές ή διευθυντές, ως και εν γένει κάθε πρόσωπο εντεταλμένο είτε άμεσα από το νόμο είτε από ιδιωτική βούληση είτε με δικαστική απόφαση στη διοίκηση η διαχείριση αυτών. Αν ελλείπουν όλα τα παραπάνω πρόσωπα, ως αυτουργοί θεωρούνται τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των εταιριών αυτών, εφόσον ασκούν πράγματι προσωρινά ή διαρκώς ένα από τα καθήκοντα που αναφέρονται πιο πάνω», ενώ στην παρ. 6 του ίδιου άρθρου, οριζόταν ότι: «Οι ανωτέρω αυτουργοί και συνεργοί τιμωρούνται εφόσον κατά το χρόνο διάπραξης του αδικήματος είχαν την ιδιότητα αυτή και εφόσον γνώριζαν ή από την ιδιότητά τους και εν όψει των συγκεκριμένων περιστάσεων γίνεται φανερό ότι γνώριζαν τις πράξεις ή παραλείψεις με τις οποίες εκπληρώθηκαν οι όροι των αδικημάτων του παρόντος».
Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων, συνάγεται ότι στην περίπτωση ημεδαπής ανώνυμης εταιρείας, ποινικά υπόλογα πρόσωπα για το αδίκημα της φοροδιαφυγής, είναι τα φυσικά πρόσωπα τα οποία κατά το χρόνο διαπράξεως του αδικήματος αυτού, είχαν μία από τις ιδιότητες που απαριθμούνται στην περίπτωση α’ της παραγράφου 1 του άρθρου 20 του εν λόγω νόμου (και πλέον στην περ. α’ της παρ. 1 του άρθρου 67 του ΚΦΔ), ήτοι είχαν την ιδιότητα του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου της ανώνυμης εταιρείας ή του διευθύνοντος ή εντεταλμένου ή συμπράττοντος συμβούλου ή διοικητού ή γενικού διευθυντού ή διευθυντού και γενικότερα την ιδιότητα προσώπου, το οποίο ήταν, κατά τον κρίσιμο χρόνο, εντεταλμένο στη διοίκηση η διαχείριση της ανώνυμης εταιρείας, είτε άμεσα από το νόμο είτε από ιδιωτική βούληση είτε με δικαστική απόφαση. Μόνον δε εάν ελλείπουν όλα τα παραπάνω πρόσωπα, ποινικά υπόλογα καθίστανται τα λοιπά μέλη του διοικητικού συμβουλίου, υπό την προϋπόθεση όμως ότι τα τελευταία κατά τον κρίσιμο χρόνο, είχαν ασκήσει πράγματι, προσωρινά ή διαρκώς, τουλάχιστον ένα από τα καθήκοντα διοικήσεως ή διαχειρίσεως της ανώνυμης εταιρείας. Με την έννοια του προέδρου του Δ.Σ. της εταιρίας, ως αυτουργού του εγκλήματος της φοροδιαφυγής, εξομοιώνεται και ο αντιπρόεδρος του Δ. Σ., εφ` όσον όμως αυτός ενεργεί στις υποθέσεις της εταιρίας αντί του προέδρου, ενώ κατά την ίδια διάταξη, στην έννοια του αυτουργού εμπίπτει και αυτός υπό την άνω ιδιότητά του, εφόσον ως εντεταλμένος είτε άμεσα από το νόμο είτε από ιδιωτική βούληση, συμπράττει στη διοίκηση ή διαχείριση της εταιρίας (σχετικές αποφάσεις ΑΠ 270/2019, ΑΠ 90/2015).
Συνεπώς, με αυτά που δέχθηκε το Δικαστήριο της ουσίας, στέρησε την προσβαλλομένη απόφαση από την επιβαλλομένη από το άρθρο 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία. Ειδικότερα, το δικάσαν Δικαστήριο θεμελίωσε την ποινική ευθύνη του 2ου αναιρεσείοντος -αντιπροέδρου του Δ.Σ. της Α.Ε.-, και, συνακόλουθα, την καταδικαστική κρίση του, αποκλειστικά στην ιδιότητα αυτού ως αντιπροέδρου του Δ.Σ. και αναπληρωτή διευθύνοντος συμβούλου της άνω ανώνυμης εταιρίας, χωρίς, όμως, να διευκρινίζει, αναφορικά με τις ως άνω ιδιότητες, αν πράγματι κατά τον κρίσιμο χρόνο διάπραξης του άνω αδικήματος της φοροδιαφυγής, ο αναιρεσείων: α) αναπλήρωνε λόγω κωλύματος και ποίου τον πρόεδρο του Δ.Σ. στην άσκηση των καθηκόντων της διοίκησης και διαχείρισης της ως άνω ανώνυμης εταιρίας, β) γιατί εκπροσωπούσε αυτός την υπόχρεη προς εκπλήρωση της φορολογικής υποχρεώσεως ανώνυμη εταιρία, αντί του κατά νόμο προβλεπομένου Δ.Σ., καθώς και αν, υπό την ως άνω ιδιότητά του, του είχε ανατεθεί η αρμοδιότητα υποβολής περιοδικών δηλώσεων ΦΠΑ, και γ) αν κατά τον ίδιο χρόνο αυτός ασκούσε πραγματικά, προσωρινά ή διαρκώς, συγκεκριμένα καθήκοντα διοικήσεως ή διαχειρίσεως, ώστε να δικαιολογείται κατά νόμο η θεμελίωση της ποινικής του ευθύνης, εν όψει του ότι, κατά τις παραδοχές της προσβαλλομένης αποφάσεως, συναυτουργός της ως άνω πράξεως τυγχάνει και ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Δ.Σ. της ανωτέρω εταιρίας.
Επομένως ιδρύθηκε εν προκειμένω ο, από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ ΚΠΔ, αναιρετικός λόγος περί ελλείψεως αιτιολογίας, καθ` όσον αφορά στο δεύτερο αναιρεσείοντα και κατά παραδοχή αυτού αναιρέθηκε η προσβαλλομένη απόφαση και μόνο κατά το σκέλος που αφορά στον εν λόγω αναιρεσείοντα παραπέμφθηκε για νέα συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο, που θα συγκροτηθεί από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως (άρθρο 519 ΚΠΔ).
